WEL/NIET meewerken aan het onderzoek van de psychiater en psycholoog 

DE VREES OM TOT TBS VEROORDEELD TE WORDEN IS VAAK GROOT BIJ VERDACHTEN. REGELMATIG WORDT GEDACHT DAT JE TBS KAN VOORKOMEN DOOR NIET MEE TE WERKEN AAN ONDERZOEK DOOR EEN PSYCHOLOOG OF PSYCHIATER. DAT IS SOMS WAAR, MAAR VAAK IS WEIGEREN GEEN SLIMME KEUZE. IN DEZE COLUMN NOEM IK EEN AANTAL PUNTEN OM REKENING MEE TE HOUDEN.

Om te beginnen. Wat houdt een gedragskundig onderzoek eigenlijk in? Het doel van dit onderzoek is niet om te kijken of de verdachte schuldig is. Dat is namelijk de taak van de rechter. De bedoeling is dat gekeken wordt of er sprake is van psychische problemen bij de verdachte ten tijde van de verdenking. Vaak wordt het onderzoek gedaan door een psychiater en/of psycholoog. Zij gaan meestal minimaal twee keer bij de verdachte langs. Het gaat dan over diens persoonlijkheid en over zijn of haar visie op de beschuldiging. Bijvoorbeeld: wat gebeurdeer, hoe voelde de verdachte zich en waar dacht deze aan? Naast gesprekken zijn er ook testen die gedaan kunnen worden. Denk aan een intelligentietest of een persoonlijkheidstest. Op basis van het onderzoek schrijven de deskundigen een advies voor de rechter.

De rechter kan alleen tbs opleggen als hij vaststelt dat de verdachte tijdens het delict leed aan een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestvermogens. Deze beslissing neemt de rechter, niet de gedragskundigen. Zij adviseren alleen. In de wet staat dat de rechter om zich een oordeel te vormen over de vraag of tbs nodig is moet beschikken over een advies van ten minste twee gedragsdeskundigen (waaronder een psychiater). Dat is anders als de verdachte niet meewerkt aan het onderzoek. Dan kan tbs opgelegd worden zonder onderzoek. Wel blijft de eis overeind dat de rechter moet vaststellen dat er tijdens het delict sprake was van een stoornis.

Soms zijn er goede redenen om niet mee te werken aan het onderzoek. Dat is bijvoorbeeld als er geen psychiatrische voorgeschiedenis is en er geen ander bewijs is voor een stoornis. Door te weigeren wordt het moeilijk om een stoornis vast te stellen.

Als de verdachte onderzoek weigert, kan de rechter hem laten observeren in het Pieter Baan Centrum. Het Pieter Baan Centrum kan soms toch bij een weigerende verdachte een stoornis vaststellen. Observatie is een zware beslissing. De wachttijd voor het Pieter Baan Centrum is vaak lang. De hoofdregel is dat de verdachte al die tijd blijft vast zitten. Je moet goed bedenken of deze wachttijd het waard is om niet mee te werken aan het eerdere onderzoek.

Er kunnen bovendien goede redenen zijn om juist wel mee te werken. Bijvoorbeeld als de verdachte verwacht dat er geen stoornis uit het onderzoek zal komen. Een andere reden kan zijn dat een verdachte laat zien dat hij gemotiveerd is voor behandeling. Dit zit zo. Als een stoornis wordt vastgesteld en de verdachte niet heeft meegewerkt, wordt snel naar tbs met dwangverpleging gekeken. Als de verdachte wel heeft meegewerkt, kan gekeken worden naar een minder zwaar behandelkader, denk aan de zorgmachtiging, gevangenisstraf met bijzondere voorwaarden of tbs met voorwaarden. De verschillen tussen de behandelmogelijkheden zijn groot. Zo duurt tbs met voorwaarden maximaal 9 jaar, terwijl tbs met dwangverpleging in het uiterste geval levenslang kan duren.

Voor verdachten die na weigering door de rechtbank zijn veroordeeld tot tbs met dwangverpleging, kan het een goede strategie zijn om in hoger beroep mee te werken aan nieuw gedragskundig onderzoek. De ervaringen van ons kantoor op dit punt zijn geregeld positief. Verdachten die eerder waren veroordeeld tot tbs met dwangverpleging, worden met regelmaat in hoger beroep veroordeeld tot een minder streng behandelkader.

Tot slot. Het is belangrijk dat een verdachte door een specialist wordt voorgelicht door zijn advocaat over alle voor- en nadelen van het wel of niet meewerken aan gedragskundig onderzoek. Een advocaat moet zijn cli nt ook grondig voorlichten over diverse behandelmogelijkheden. Zoek daarom een advocaat met expertise op dit gebied.

Mr. Christiaan Kwint

strafrechtadvocaat
Knoester Van Der Hut & Alberts Advocaten