EEN VAN DE UITGANGSPUNTEN BINNEN HET NEDERLANDSE STRAFRECHT IS HET RESOCIALISATIEBEGINSEL. DIT BEGINSEL HOUDT IN DAT DE VRIJHEIDSSTRAF OF VRIJHEIDSBENEMENDE MAATREGEL ZOVEEL MOGELIJK MOET ZIJN GERICHT OP DE VOORBEREIDING VAN EEN GEDETINEERDE OF EEN TBS-GESTELDE OP TERUGKEER IN DE SAMENLEVING. OM DEZE DOELSTELLING TE BEREIKEN, DIENT DE PI OF DE TBS-KLINIEK ONDERWIJS AAN TE BIEDEN. ER WORDT GEPROBEERD HET ONDERWIJS IN DETENTIE OF TIJDENS DE TBS-MAATREGEL ZOVEEL MOGELIJK TE LATEN AANSLUITEN OP ONDERWIJS BUITEN DETENTIE, ZODAT DE GEDETINEERDE OF TBS-GESTELDE GERICHT KAN WERKEN AAN EEN DIPLOMA EN DAARMEE AAN ZIJN OF HAAR TOEKOMST. WAT HOUDT HET RECHT OP ONDERWIJS DAN PRECIES IN?

De directeur is verplicht om gedetineerden onderwijs binnen de PI aan te bieden. De RSJ heeft eerder bepaald dat schaarste met betrekking tot de mogelijkheden om in de inrichting verblijvende gedetineerden (regulier) onderwijs aan te bieden en dat de gedetineerde als ongewenst is verklaard, niet ertoe kan leiden dat een gedetineerde geheel wordt uitgesloten van het onderwijs (RSJ 16 november 2010, 10/1661/GA en 10/1828GA). De RSJ heeft voorts bepaald dat het recht op onderwijs ook betekent dat de directeur voldoende inspanningen moet verrichten zodat de gedetineerde toegang kan krijgen tot internet, voor zover dat noodzakelijk is in verband met het volgen van het onderwijs (RSJ 23 november 2017, 17/1842/GA). Het onderwijs kan onder meer bestaan uit een opleiding voor lezen en schrijven, maar het kan ook bestaan uit het volgen van een beroepsopleiding of cursussen. Belangrijk hierbij is dat slechts de gedetineerde die gemotiveerd is voor het volgen van onderwijs, ook in aanmerking komt voor onderwijs.

Er bestaat een verschil tussen het recht op onderwijs dat gedetineerden in de PI hebben en de zorgplicht voor onderwijs binnen de TBS. In een tbskliniek draagt het hoofd van de instelling zorg voor onderwijs aan tbs-gestelden voor wie dat mogelijk is. Hierbij heeft een tbs-gestelde keuze uit verschillende onderwijsmogelijkheden, zoals taal en rekenen, middelbaar onderwijs of mbo- of hbo-opleidingen. Bij het opstellen van het behandelplan dient te worden gekeken met de tbs-gestelde en zijn of haar behandelaar welk scholingstraject het beste bij de tbs-gestelde past. Hierbij kunnen o.a. factoren als motivatie, capaciteit, arbeids(on) geschiktheid en werkervaring een rol spelen. Het onderwijs wordt in principe binnen de kliniek gevolgd. Er bestaan ook mogelijkheden om onderwijs buiten de instelling te volgen, afhankelijk van het behandelkader.

Als u vindt dat er binnen de PI of de kliniek waar u verblijft onvoldoende onderwijs wordt aangeboden, dan bestaat er de mogelijkheid om hier beklag tegen in te dienen bij de Commissie van Toezicht. Voor de tbs-gestelde geldt dat het lastiger is een beklagprocedure over onderwijs te laten slagen. Reden hiervoor is dat binnen de tbs geen recht op onderwijs bestaat. Hierdoor kan slechts beklag worden ingesteld tegen het niet betrachten van de zorgplicht van het hoofd van de instelling. De klacht wordt alleen in behandeling genomen als onderwijs in zijn geheel ontbreekt of niet wordt aangeboden. Daarentegen heeft de RSJ in een uitspraak de tbs-gestelde wel ontvangen in zijn beklag, omdat er in het kader van de behandeling was afgesproken dat een verpleegde onderwijs mag volgen en een verzoek voor een specifi eke opleiding mag indienen en op zo’n verzoek door het hoofd van de instelling moet worden beslist (RSJ 25 februari 2020, R-19/3612/TA).

Over het algemeen moeten we helaas constateren dat het niet eenvoudig is onderwijsactiviteiten te ondernemen. Daarnaast is er een groot verschil tussen de verplichtingen met betrekking tot het aanbieden van onderwijs in het detentieregime en het tbs-regime. Gelet op het binnen ons strafrecht heersende resocialisatiebeginsel is dat een verontrustende ontwikkeling. Dit geldt temeer nu de doelstelling van zowel de vrijheidsstraf als de vrijheidsbenemende maatregel hetzelfde is; namelijk het voorbereiden op terugkeer in de samenleving. Loopt u tegen problemen aan met betrekking tot het aanbod op onderwijs binnen de PI of de tbs-kliniek, neem dan contact op met uw advocaat voor overleg.