Eigen schuld? Eigen schuld? Over de toerekeningsvatbaarheid en drugsgebruik

ALS JE JE SCHULDIG HEBT GEMAAKT AAN EEN STRAFBAAR FEIT, MAAKT DE RECHTER ALTIJD EEN AFWEGING OF DIT FEIT OOK AAN JE TOE TE REKENEN IS. DE RECHTER KAN DE VERDACHTE VERMINDERD TOEREKENINGSVATBAAR OF GEHEEL ONTOEREKENINGSVATBAAR VERKLAREN. DE RECHTER STELT DAN VAST DAT DE VERDACHTE EEN PSYCHISCHE STOORNIS OF GEBREKKIGE ONTWIKKELING HEEFT ÉN DAT DEZE VAN INVLOED IS GEWEEST OP HET GEDRAG EN DE KEUZES DIE DE VERDACHTE HEEFT GEMAAKT TIJDENS HET DELICT, WAARDOOR HIJ NIET OF MINDER VERANTWOORDELIJK KAN WORDEN GEHOUDEN VOOR HET FEIT DAT HIJ HEEFT GEPLEEGD. SOMMIGE PSYCHISCHE STOORNISSEN ONTSTAAN DOOR DRUGSGEBRUIK. ZO KAN DRUGSGEBRUIK ER VOOR ZORGEN DAT JE EEN DRUGSPSYCHOSE KRIJGT. MAAR ALS JE STRAFBARE FEITEN HEBT GEPLEEGD IN EEN DRUGSPSYCHOSE, GEBEURT HET REGELMATIG DAT JE TOCH TOEREKENINGSVATBAAR WORDT VERKLAARD VOOR HET PLEGEN VAN DEZE FEITEN.

Dat komt door de zogeheten culpa in causa-leer. Dit betekent dat je verantwoordelijk wordt gehouden voor je daden, omdat het ontstaan van de psychische stoornis (deels) je eigen schuld is. Je hebt er namelijk zelf voor gekozen om drugs te gebruiken.

De Hoge Raad wees hierover een belangrijk arrest in 1981. Deze zaak ging over een man die zijn grootmoeder had doodgestoken en die tijdens het delict leed aan een psychose. De psychose was veroorzaakt doordat de verdachte heroïne en cocaïne had gebruikt. Het werd door de Hoge Raad belangrijk gevonden dat de verdachte er zelf voor had gekozen om drugs te gebruiken en wat hier de gevolgen van kunnen zijn, werd als feit van algemene bekendheid gezien. Oftewel: je weet wat drugsgebruik kan doen met je, dus de gevolgen zijn voor je eigen rekening. Daarom werd het strafbare feit volledig aan de verdachte toegerekend. Ook meer recent, op 30 juni 2020, behandelde de Hoge Raad een zaak waarin de culpa in causaleer een rol speelde. In die zaak had de verdachte amfetamine (speed) gebruikt en verkeerde hij in een psychose tijdens het plegen van strafbare feiten. De feiten werden hem door het gerechtshof verminderd toegerekend. Volledig ontoerekeningsvatbaar kon hij echter niet worden geacht, volgens het gerechtshof. De Hoge Raad liet deze uitspraak in stand en overwoog dat het feit dat de verdachte niet had gedacht dat de gevolgen van het drugsgebruik zo ver zouden gaan, dit niet anders maakt.

Als je al een psychische stoornis hebt op het moment dat je ervoor kiest om drugs te gebruiken, kan dat wel invloed hebben op de toerekeningsvatbaarheid. In 2008 oordeelde de Hoge Raad over een zaak van een verdachte die terecht stond voor het doden van de kinderen van zijn vriendin. Hij had tijdens het delict een psychose omdat hij amfetamine had gebruikt. Omdat het zijn eigen keuze was geweest om drugs te gebruiken, werd hij grotendeels verantwoordelijk gehouden voor de gevolgen hiervan. Wel had hij, toen hij die keuze maakte, al een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Dat maakte dat de verdachte niet helemaal verantwoordelijk werd gehouden voor zijn keuze om drugs te gebruiken. Hij werd licht verminderd. toerekeningsvatbaar verklaard.

De invloed van drugsgebruik op stoornissen en op de toerekeningsvatbaarheid bij het plegen van strafbare feiten kan per strafzaak verschillen. Als je verdacht wordt van een strafbaar feit waar drugsgebruik een rol bij speelde, is het verstandig dit met je advocaat te bespreken.

WEL OF NIET TOEREKENINGSVATBAAR, IS AFHANKELIJK VAN DE SITUATIE

Mr. Iris van Mulbregt

strafrechtadvocaat
Knoester Van Der Hut & Alberts Advocaten