Eerder uitchecken? Het is hier toch geen hotel!

U heeft het waarschijnlijk al gehoord: de gevangenissen zitten vol. Afgelopen december was de situatie zelfs zo problematisch, dat staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, Ingrid Coenradie (PVV), ‘code zwart’ uitriep. Vierduizend veroordeelden zouden vrij rondlopen, omdat zij hun straf nu niet kunnen uitzitten. Ook konden er op enig moment minder verdachten worden opgepakt, omdat naast de gevangenis, ook de cellencomplexen op politiebureaus vol zaten.

Het gevangeniswezen barst dus uit zijn voegen. De reden? Jarenlang daalde de criminaliteit waardoor het gevangenispersoneel op zoek ging naar ander werk. En nu is er een personeelstekort, waardoor niet elke cel kan worden gebruikt. Dat er meer cellen nodig zijn, is niet omdat de criminaliteit is gestegen, maar omdat er gehoor is gegeven aan de roep uit de samenleving om strenger te straffen.

Als oplossing kwam de staatssecretaris met het plan om gevangen twee weken eerder vrij te laten. Dit werd haar echter door haar partijgenoot, de heer Wilders, niet in dank afgenomen. “No way, hiermee gaat de PVV-fractie nooit mee akkoord. Stop maar meer mensen op een cel”, plaatste hij op social media. Ook andere reacties op social media waren niet mals: “Die zijn gek! De straffen zijn al een lachertje in Nederland en dan ook nog eerder vrijlaten, ze zijn gek geworden”, “Je kan tegenwoordig beter crimineel zijn, dan een normale baan hebben”, “Zet ze met 20 personen op 1 cel, probleem ook opgelost. Ze moeten het idee krijgen dat het niet leuk is om gevangen te zitten”.

Dat het verre van leuk is om in detentie te zitten, hoef ik jullie niet te vertellen. Een cel is klein: zo’n 10-12 m2. Elke dag om 17.00 uur gaat de deur op slot en deze blijft dicht tot de volgende ochtend. Als de situatie het toelaat, zitten gevangenen met zijn tweeën op cel, waardoor zij nog minder ruimte en privacy hebben. Contact met familie en vrienden is beperkt, de bewegingsvrijheid is minimaal en de dagelijkse routine is streng gereguleerd. Kortom: detentie is geen luxe. Daarbij staan deze onwetende schreeuwers niet stil bij het feit dat een gevangenisstraf de rest van iemands leven kan beïnvloeden.

Ondanks dat het bijna normaal lijkt te worden, schrik ik altijd weer van al die felle ongefundeerde meningen op social media. De verharde samenleving vroeg om strengere straffen en kreeg deze – ondanks alle bezwaren vanuit professionals. En uiteindelijk heeft dat dus gezorgd voor een tekort aan capaciteit in de gevangenissen. En wat zijn de reacties op social media? Er wordt niet streng genoeg gestraft! Ongelofelijk hè.. Sommige mensen zouden wel niet beter weten, maar het is wel schadelijk. Als je namelijk maar vaak genoeg iets herhaalt, kunnen andere mensen er vanzelf in gaan geloven. En op social media kunnen mensen een groot bereik hebben. Dat sommige politici zich ook schuldig maken aan het roepen van meningen die in strijd zijn met feiten of met plannen komen die simpelweg niet uitvoerbaar zijn, is nog veel schadelijker. Zij moeten wél beter weten. Bovendien ondermijnen zij daarmee hun collega’s die (wel) zo goed mogelijk hun werk proberen te doen.

Coenradie liet zich gelukkig niet afschrikken door Wilders. Bij de talkshow van Eva Jinek vertelde ze dat zij niet van plan was om op te stappen – iets dat Wilders tijdens hun ruzie had geopperd. Ze zei: “Als ik opstap, dan blijft het probleem”. Als staatssecretaris is zij immers verantwoordelijk voor een oplossing van het probleem. En zij neemt die taak serieus. Zo was zij laatst op bezoek bij het justitieel complex Zaanstad om daar te spreken met de directeur, de medewerkers, gedetineerden en niet onbelangrijk: om met haar eigen ogen te zien hoe een cel eruitziet. In het NRC is een foto te zien van Coenradie die in een cel staat met een stapelbed: “Ik zou niet weten hoe je hier een derde bed bij moet plaatsen”. Zij is zelfs voorstander van de invoering van de enkelband als nieuwe straf: iets waar onder andere haar eigen PVV fel op tegen is. Zo zie je maar weer: wie zich goed informeert en daarbij inzichten uit de praktijk meeneemt, komt met rationelere ideeën en oplossingen.

Of sommige gedetineerden binnenkort het bericht krijgen dat zij twee weken eerder naar huis mogen, is nog niet duidelijk. Maar volgens Coenradie is dit op korte termijn bijna onvermijdelijk om het capaciteitsprobleem op te lossen. Wordt vervolgd dus.

Julia Mens
Advocaat bij Van Keulen & Dirkzwager Advocaten