De ladder binnen detentie: promoveren en degraderen uitgelegd

Iedereen in detentie krijgt er mee te maken: promoveren of degraderen. ‘Rood’ of ‘Groen’ staan. Het is goed om te weten hoe het nu eigenlijk precies zit. Promotie en degradatie hebben niet alleen invloed op de vrijheden van een gedetineerde, maar ook op de kans op vervroegde vrijlating of een minder zwaar detentieregime. In dit artikel wordt uitgelegd wat promotie en degradatie precies is, wat de gevolgen zijn en welke mogelijkheden het recht op beklag en beroep biedt.

Wat is promotie en degradatie in detentie?
Promotie en degradatie in detentie is de manier waarop gedetineerden worden beoordeeld op basis van hun gedrag. Dit heeft gevolgen voor de status binnen detentie. Vaak wordt het ook op groen of rood staan genoemd. Het gedrag wordt beoordeeld aan de hand van bijlage 1 en 2 van de Regeling selectie, plaatsing en overplaatsing van gedetineerden (RSPOG) en de handleiding toetsingskader promoveren en degraderen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie soorten gedragingen:

• Gewenst gedrag. Bijvoorbeeld: “Een gedetineerde doorloopt de benodigde screening/ diagnostiek en intake.”
• Ongewenst gedrag. Bijvoorbeeld: “Een gedetineerde voert het D&R-plan niet uit.”
• Ontoelaatbaar gedrag. Bijvoorbeeld: “Een gedetineerde brengt in de inrichting verboden goederen binnen, handelt daarin of heeft deze in bezit.”

Een gedetineerde kan promotie krijgen indien er voor een periode van zes weken na binnenkomst in de penitentiaire inrichting (P.I.) gewenst gedrag is. Het gedrag moet voldoen aan de bijlages van de RSPOG. Een gedetineerde die ongewenst gedrag laat zien, kan gedegradeerd worden. Er volgt altijd een besluit tot degradatie indien een gedetineerde ontoelaatbaar gedrag vertoond.

Heel simpel gezegd als u zich goed gedraagt volgens de regeling, dan krijgt u promotie en meer vrijheid. Gedraagt u zich niet goed of zelfs ontoelaatbaar, dan krijgt u degradatie en minder vrijheden.

Gevolgen van promotie en degradatie

De gevolgen van promotie en degradatie kunnen groot zijn. Een gedetineerde die gepromoveerd is, zit in het zogenaamde plusprogramma. Het plusprogramma bevat 59 uur per week, waarvan tenminste 28 uur per week activiteiten en bezoek. Daarnaast is er twee avonden per week een avondprogramma en zijn er extra activiteiten in het weekend. Gedetineerden in het plusprogramma worden tussen activiteiten door niet ingesloten. Het plusprogramma wordt enkel in de gevangenis aangeboden en niet in het huis van bewaring.

Een gedetineerde die niet gepromoveerd is – of gedegradeerd is – zit in het basisprogramma. Dat programma bestaat uit 42,5 uur waarvan tenminste 22,5 uur activiteiten en bezoek. Er is geen avondprogramma en een beperkt weekendprogramma. Gedetineerden in het basisprogramma worden tussen activiteiten door ingesloten.

Daarnaast heeft het besluit over promotie of degradatie invloed op de beoordeling van verlofaanvragen. In principe komen alleen gedetineerden in het plusprogramma in aanmerking voor verlof. Het besluit tot promotie of degradatie is ook van belang bij bepaalde soorten bezoek. Zo komen enkel gedetineerden die gepromoveerd zijn in aanmerking voor bijvoorbeeld bezoek zonder toezicht. Het besluit tot promotie of degradatie is eveneens van belang bij de beoordeling of een gedetineerde in aanmerking komt voor plaatsing in een beperkt beveiligde afdeling, penitentiair programma of voor voorwaardelijke invrijheidsstelling.

Beklag en beroep

Een besluit tot degradatie of een weigering om te promoveren, heeft dus veel nadelige gevolgen. Gelukkig zijn er mogelijkheden om kosteloos te procederen tegen een besluit tot degradatie of een weigering tot promotie. Als u gedetineerd bent, dan kunt u gebruik maken van een eigen verklaring bij vrijheidsontneming waardoor in sommige gevallen helemaal geen kosten maakt, ook geen eigen bijdrage!

Tegen de beslissing tot degradatie of weigering om te promoveren kunt u in beklag gaan. U moet dan binnen zeven dagen na ontvangst van de negatieve beslissing een klaagschrift bij de beklagcommissie van de Commissie van Toezicht indienen. Uiteraard kunt u ook een advocaat vragen dat te doen. Daarna volgt mogelijk een mondelinge behandeling. Uiteindelijk zal de beklagcommissie uitspraak doen. Tegen een uitspraak van de beklagcommissie staat beroep open bij de Raad voor Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming (RSJ). Wij kunnen gedetineerden in beide procedures kosteloos bijstaan.

Het komt vaak voor dat gedetineerden onterecht worden gedegradeerd of niet worden gepromoveerd. Dit kan voor u veel gevolgen hebben. Wij begrijpen dat en willen u daar graag bij helpen. U kunt altijd bellen voor gratis advies van een gespecialiseerde advocaat in detentierecht.

Tom Hamerleers
Hamerleers Antonides Advocaten